نام(های) دیگر :
- کن
- کُم
- کوآما
- هکاتوم پیل
- آرتاریت
- استانبر بوفارت کواد
- اشان ایرانوئارث کواد
- ممجان
- کمیدان
قُم (پارسی میانه: کُنب) کلانشهری در ۱۲۰ کیلومتری نیمروز تهران پایتخت ایران است . این شهر در کنار رودخانه قمرود و در دشت قم جای دارد . چَپیره(جمعیت): ۱٬۲۰۱٬۱۵۸ ایرانی (سرشماری ۱۳۹۵) است . کلانشهر قم مرکز استان قم و شهرستان قم است . کلانشهر قم هفتمین کلانشهر ایران است . بر پایه واپسیین داده‌های جغرافیایی درازای شهر قم کم وبیش ۲۶ کیلومتر است . بیشتر ساکنان قم شیعه دوازده‌امامی هستند وشماری از ایرانیان زرتشتی و مسیحی در شهر می زیند.
قم پایتخت فرهنگی جهان شیعه و پایتخت دوم ادبیات کودک و نوجوان ایران و یکی از کانون های چاپ کتاب پس از تهران است و یکی از شهرهای مهاجرپذیر ایران است . این شهر پس از مشهد دومین شهر زیارتی ایران است.
خیزش‌ها و شورش‌های پیاپی مردم قم باعث شده تا این شهر در درازنای سالمَه(تاریخ) بارها از سوی فرمانروایان ویران شده و از نو آباد شود . گنجایش و پتانسیل فَیاری(صنعتی) قم بسیار شایسته است. برای نمونه می‌توان از فَیار مبلمان ومنبت کار گفت.
قم در آغاز جای زندگی ایرانیان پاک زرتشتی بوده که مِمجان نامیده می‌شده‌است . در کتاب تاریخ قم ، نوشته «حسن بن محمد بن حسن قمی» در بیان علت نام‌گذاری شهر چنین آمده‌است:
«شهر قم را ، از این رو قم نامیدند که جای گرد آمدن آب‌ها و آب انار بوده‌است و آب در آن جا انباشته می‌شده و آن را هیچ رخنه و رهگذری نبوده ، در پیرامون آن جا علف و گیاهان فراوان می‌روییده‌است و در تازی ، انباشته شدن شدن آب را قم گویند ، که برخی آن را با قمقمه (معرب کمکم) هم چم(معنی) دانسته‌اند و گلاب پاش را نیز گونه ای از قمقمه دانسته و جمع آن را قماقم نامیده‌اند ، با این واگردانی(تفاوت) که هنگامی که در آن دِهیوها(نواحی) علف زار و سبزه زار بسیار می‌شد، چوپانان برای چرانیدن گوسفندان خود ، برگرد علف زارها خیمه می‌زدند و خانه‌هایی را درست می‌کردند و خانه‌های ایشان را در فارسی ، کومه نامیدند و کم کم کومه دگردیس به کُم شد . پس آن را معرب گردانیده و قم نامیدند . ریشه نام این شهر به «کومه» به چم اتاقک‌های کلبه‌مانندی که چوپانان برای آساییدن می ساختند بازمی‌گردد . از واژه «کومه» این شهر به نام «کُم» خوانده شد». قُم گویشی از نام کُم است که اعراب آن اینچنین نوشته اند.
قم در کانون ایران ودر نزدیکی دریاچه نمک قم جای گرفته است.
قم تنها کلانشهر ایران است که با مشکل آلودگی هوا روبرو نیست. برابر باور باستان‌شناسانی مانند رومن گیرشمن ، قم از نخستین جا‌های روی زمین است که برای نخستین‌بار میزبان گردآمدن انسان‌های نخستین بوده‌است . اینچنین دیرینگی شهر قم و حومه آن به زمان پیدایش شهریگری به کرانه ۱۰هزار سال پیش می‌رسد . در سال‌های پس از انقلاب ۱۹۷۹ انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در میانبند قمرود قم نیز درستی این گفته را نیروداد(تأیید) می‌کند . در کندن های تازه در تپه قلی درویش در نزدیکی جمکران کوره‌های روزگار آهن با دیرینگی کرانه سه هزار سال بدست آمده‌است . بسیاری از سالمَه نویسان(مورخان) قم را شهری می‌دانند ساخته خمانی دختر بهمن و شاید نام کنونی قم و پیشینش کمیدان و کم که به این شهر گفته می‌شده و می‌شود نیز از همین ریشه بوده‌باشد.
هسته نخستین قم امروزی ، برزن «لب چال» است. این برزن در روزگار باستان‌دهی با ایرانیان پاک زرتشتی بوده که «مِمجان» نامیده می‌شده‌است. در اسنادی آمده که زمانی پیش از ساسانیان این شهر دچار ویرانی می‌شود و قباد ساسانی زمانی که از جنگ با هپتالیان برمی گردد دستور می‌دهد دوباره شهر را آباد کنند ، از اینرو در سالمَه آن دوران این شهر را به نام ویران آبادان کرد کواد (قباد) به چم شهر ویرانی که قباد آن را آباد کرد، می‌شناسند. در زمان خسرو پرویز هم قم شهری آباد بوده و زعفران قمی نامدار داشته‌است . در نسک «خسروگواتان و ریذگ» از نسک‌های ساسانیان که به تازگی به فارسی برگردانده شده ، زعفران قم ستاییده شده است . یعقوبی نویسنده نامبردار سده هشتم فرارفتی(هجری) مهی(قمری)، قم را شهری بربسته دوران ساسانیان دانسته‌است. گفته‌شده در دوران هخامنشیان قم شهری آباد بوده که با دست درازی اسکندر گجستک ویران شده است.
ایرانیان دلیر قم در دوران امویان و عباسیان و در زمان‌های فرمانروایی هارون الرشید ، مأمون ، معتصم ، معتمد عباسی و فرمانروایان دیگر چندین بار شورش کرده و از پرداخت مالیات سرباززدند که در بیشتر موارد سرکوب شدند . در زمان فرمانروایی های آل بویه و سلجوقیان قم روبه گسترش و پیشرفت نهاد و دوباره با دست درازی مغولان ویران شد که سرانجام با نیرو یافتن صفویان در ایران و رسمی شدن کیش شیعه شهر به کم کم گسترش یافت . در آفند سردار ایرانی قندهار بنام محمود غلجایی یا محمود افغان در پایان دوره صفویه مردم این شهر به ستیز مردم با آنها پرداخت . در دوران‌های افشار و زند نیز به شُوَند بی‌پروایی آن فرمانروایی ها از گسترش بازماند . با اینهمه پادشاهان قاجاریه توجه بیش‌تری به قم نشان دادند. در جنگ جهانی نخست ، نیروهای دست دراز روسیه و انگلیس به بهانه‌های آنجا را اشغال کردند.
زبان و گویش قمی
زبان مردم قم فارسی است که گویش قمی نامیده می شود.
گستراک ابریشمی قم
قم پایتخت زاست(تولید) گستراک(فرش) ابریشم در ایران و جهان شناخته می‌شود و ۹۰ درصد زاست های این کالا در قم به بیرون از کشور دربُرد(صادر) می‌شود.
سوهان قم
نامبردارترین ره‌آورد قم سوهان است . کرانه یک سده پیش گونه ای حلوا و شیرینی خانگی در قم پخته می‌شد و به «حلوای قمی» نامبردار بود و اندکی درست می شد . به هنگام باشندگی مظفرالدین شاه در قم از وی با حلوای قمی پذیرایی شد و او پس از خوردن حلوای قمی گفت : «این حلوا همچون سوهان خوراک مرا بریده و گواریده است». آنگاه بسیار از این حلوا را باخود به تهران آورد از آن پس نام سوهان بر این شیرینی نهاده شد و به کم کم نماد خوراکی و ره آورد قم شد . در قم شما می‌توانید به سراغ ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سوهان پزی و سوهان فروشی بروید. ماهیانه در قم بیش از ۵۰۰ تن سوهان به فروش رفته و این فراورده به کشورهای اروپایی و آسیای کانونی دربُرد می شود. انگشتر سیم دست‌ساز در کنار سوهان و فرش ابریشم از رهاوردهای تباری شهر قم به شمرده می شوند . بیشتر انگشترهای ساخته شده از سوی هنرمندان قمی آزگارا دست‌ساز هستن.
راه‌آهن
ایستگاه راه‌آهن قم یک ایستگاه راه‌آهن در شهر قم ، ایران است که در سال ۱۳۱۷ از سوی رضاشاه پهلوی گشایش یافت.
فرودگاه
فرودگاه قم در ۲۴ کیلومتری نیمروز باختری قم است و هم‌اکنون در حال
گور فتحعلی شاه قاجار
گور فتحعلی شاه قاجار در شمال صحن عتیق مرقد فاطمه معصومه جای دارد و از آثار «بیگم صفوی» است . این گور در زمان زندگانی فتحعلی شاه قاجار و به دستور خود او ساخته شده است . در سال ۱۲۸۰ ، در دوره ناصرالدین شاه قاجار آذین های آینه‌کاری سازه ، به گچ‌بری دگردیس شده‌است. گفتنی است فتحعلی شاه قاجار ، یکی از پلیدترین شاهان ایران است که بجای آبادانی ایران زمان خود را با زنان حرمسرای می گذراند و با شکست در برابر روسیه ، ننگ نامه های گلستان و ترکمنچای را به ایرانیان برتاباند.
این وبگاه با پرهیز از هرگونه پرسمان های سیاسی ، تنها به پرسمان های تاریخی ، فراهمادی و فرهنگی می پردازد و نه به پرسمان های سیاسی اندر می شود و نه دلبستگی ای به اندر شدن به آن دارد. سیاست و کارهای سیاسی کار ما نیست.