آرمان جاویدان

یاشار تبریزلی

در 37 کیلومتری نیمروز بغداد در خاک عراق و در باختر رود اروند(دجله) ، شهر تیسپون جای دارد . در این شهر سازه کرامند و ارزشمندی بنام تاق کسری یا ایوان مداین ، که پایتخت ایرانیان در دوره اشکانی و ساسانی بوده است جای گرفته که پایتخت زمستانی پادشاهان ایران بوده است.همانطور که می دانیم ، کشوری که امروزه عراق نام دارد ، جزو خاک ایران بوده که در اواخر دوران ساسانی ،پس از دست درازی اعراب به ایران ، این میانبند از خاک ایران جدا شده است و نتیجتا برجسته ترین سازه های یادگار دوران ساسانی از دسترس مردم ایران دور مانده اند. شهر تیسپون در سال 637 زادروزی(میلادی) ، با دست درازی های اعراب به ایران که 5 سال پس از مرگ پیامبر اسلام آغاز شد ، پس از چندین سال دست درازی پیاپی ، به دست اعراب افتاد و گنجینه ساسانی در این شهر به غارت رفت. تاق کسری همچنین نزدیک به آرامگاه سلمان فارسی ، که از دژپیمانان(خائنان) به ایران بود می باشد . تاق کسری شاید در زمان شاپور نخست ساخته شده و نمونه ایی از ایوان ساسانی است. ایوان آن به پهنای ۲۵ متر و تاق آن بزرگتر از هر تاق اروپایی ، به بلندی ۳۰متر و ژرفای نزدیک به ۵۰ متر می باشد . بر بالای این تاق ، زمانی یک دیواری به بلندی ۷متر بوده است. این بنا نه برای نمایش معماری ، بلکه به فردید نمایش سترگی ساخته شده ، تا نیرو و دارایی را نشان دهد و سفیران کشور‌های دیگر را حیران سازد و به دولت‌های دست نشانده سرکش اخطارکند که این زنجیره نیرو ، توان درهم شکستن هر پیکاری را دارد.

ارزیابی این اثر تاریخی از روی نمای آن ، چیم(یعنی) از روی جای کنونی آن تا کرانه ای نابجاست ، زیرا این ویرانه ، یکی ازچهار پیشانی ای بوده که حیاط بزرگ مرکزی را در بر می گرفته است و مانده این سازه از میان رفته است . ایوان آن چنانکه اینک می‌بینیم تنها یک شکاف شگفت‌انگیز نبود ، در تبار(اصل) آن را یک پرده سنگین زربفت می‌پوشاند که بلندی بسیار و فضای نگار‌های گوناگونش گویای دارایی فراوان بود.

ابوجعفر منصور خلیفه عباسی دومین کسی بود که کوشید تا آن را ویران کند ، ولی در انجام همه اینکار ناکام ماند . تاق کسری یا ایوان خسرو ، سترگ ترین سازه ساسانی و یکی از سنجه های معماری جهان میباشد . این ایوان 43 متر بلندی و 25 متر پهنا دارد . این ایوان بر دیوارهایی با پهنای 4 تا 7 متر استوار است . تاق کسری در سال 1880 فرو ریخته است. بر تنه تاق کسری چهره نماهایی از گشایش شهر انتاکیه از سوی ایرانیان نگاریده شده بود . ابن فقیه از این سازه به سرسخن شگفتیهای جهان نام برده است.