آرمان جاویدان

دیوید هند، استاد ریاضی در امپریال کالج لندن نسکی با نام "اصل عدم احتمال" نوشته است. او در این نسک می‌گوید که پدیده‌های فراآیین(خارق‌العاده) در گرداگردمان بسیار رخ می‌دهند. او می‌گوید "ما در زندگی‌ آموخته ایم که برای هر چیز دنبال بازنمایی(توضیح) بگردیم . اگر با چیزی برخورد کنید که می‌دانید به یک جانور درنده بستگی دارد، می گریزید و خود را رهایی می بخشید. پروفسور هند باورمند است هر چیزی می‌تواند پیش آید، تنها باید کارپروای(فرصت) بسنده را به آن بدهید. ما با این پیشامدهای ظاهرا تصادفی روبرو می‌شویم و می اندیشیدیم نمی‌شود تصادفی باشند. ویک(اما) کارپروای (فرصت) برای رویداد این پدیده‌های تصادفی بسیار هست. یک پدیده‌ شدنی است شانس کمی‌ برای رویدادن داشته باشد ولی‌ اگر کارپروای(فرصت) بسنده داشته باشد، رخدادش ناگزیر است. خود پروفسور هند هم در پناه نیست. هنگامیکه نسکش چاپ شد شخص دیگری هم همزمان با او نسکی با نامی بسیار همسان به چاپ رساند. جان آیرنمانگر، نویسنده نسک "اقتدار تصادف"، با پروفسور هند در یک روز زاده شده و پیش از این در همان دانشگاهی کار می‌کرد که همسر او هم آنجا بود.  هند می‌گوید " اینجور چیزها پیش می‌آید."

"شوند فریب‌خوردن زنان با نوید‌هایی همچون ازدواج، به ورود دیرتر آن‌ها به جامعه پیونددار است. آن‌ها بسیاری از زیرکی‌ها و زیروبم‌هایی که مردان زودتر از آن‌ها آموخته‌اند را هنوز نیاموخته اند و شدنی است در معرض سوءاستفاده جای بگیرند".

این پرسمان به شوند ساده‌اندیشی و اعتماد نادرست دختران در آبشخور پسران پدید می‌آید. ویک در کنار این، دختران شناخت آزگاری از جنس رودرروی خویش ندارد. آن‌ها  پندار نادرستی به پسران دارند؛ چرا که در دوران نوجوانی و جوانی‌اشان آگاهی‌های بایا در این زمینه را دریافت نکرده‌اند.

افزون بر اینکه سامانه آموزشی و خانواده پندار درست به جنس رودررو به دختران ما آموزش نداده‌اند، کرانه داری(محدودیت) نیز در کاهش آگاهی آن‌ها نگار داشته است.

تَکان(افراد( سودجود در همه جوامع هستند . در برابر آن‌ها مردان و پسران ایرانی بیش‌تر در جامعه بوده‌اند.برخی از آن‌ها از باشندگی که در اجتماع دارند کلک‌زدن و فریب‌دادن را هم می آمورند که در همه جوامع امری کیانایی(طبیعی) است. بنابراین اینکه افرادی آهنگ فریب دادن دیگران را داشته باشند پرسمان(مسئله) ما نیست، پرسمان به جایگاه و شناخت زنان برمی‌گردد. آن‌ها باید به ریختی فرهیخت(تربیت) شوند که کمتر در دام تَکان(افراد) سودجو بیفتند.

دشواری از زنان نیست

: فریب زنان می‌تواند زمینه‌های بسیاری داشته باشد. شوربختانه ما در جامعه‌ای میزی ایم که زنان در آن نتوانسته‌اند جایگاه شهروند درجه یک را داشته و از حقوق برابر با مردان برخوردار باشند.  در تحلیل فریب خوردن زنان گونه نگاه جنسیتی به آن‌ها در درجه نخست کرامندی(اهمیت) جای دارد. این نگاه در آبشخور زنان هستی دارد که چهره جنسی آن‌ها امتیاز آن‌هاست و دیگر هیچ. در چنین شرایطی خواه‌ ناخواه این برداشت برای مردان پدید می‌آید که در هر کارپروایی(فرصتی) بتوانند از این امتیاز زنانه برخوردار باشند و آن را حق خود بدانند.  با این اوصاف مردان می‌دانند که اگر زنان فریب بخورند باز هم انگشت اتهام به سوی آنان برمی‌گردد. بارها شنیده‌‌ایم که زنان باید دیده ور باشند تا فریب نخورند و یا کاری کنند که زیانی به آن‌ها وارد نشود.

هرچند که جامعه دگرگونی های بسیاری کرده، ویک(اما) هنوز این گونه نگاه به زن چیرگی دارد و به همین‌ شوند بسیار پیش می آید که زنان آبشخور ستم و بهره‌برداری‌های جنسی و نا اخلاقی جای می‌گیرند.

در این میان قانون نیز از این نگاه مستثنی نیست. قانون در چنین شرایطی آن‌جور که باید پشتیبانی بایا را از زن‌ها نمی‌کند چرا که پیشگمان مقصر بودن زنان در وهله نخست است.

در کنار این، هرکدام از ما به عنوان شهروند شدنی است که فریب بخوریم و شدنی است کلاه سر همه برود؛ کما اینکه می‌توان گفت هیچکس نیست که فریبی هرچند کوچک نخورده باشد. در بسیاری از آبشخورها هم قانون توانسته از حق ما پدافند کند.

بارها پیش آمده که زنی هم مردی را فریب دهد، اما احتمال اینکه آن مرد با شکایت بتواند کارش را پیگیری کند بسیار بیشتر است.در هوده (نتیجه) هم از نگر حقوقی و هم از نگر اجتماعی ما دشواری هایی داریم که منجر شده تا از زنان سوءاستفاده‌های بیشتری بشود.

چرا در گذشته چنین اتفاقاتی برای زنان کمتر رخ می‌داد؟

پاسخ روشن است. پیشتر خانم‌ها تلاش می‌کردند بسیار در جامعه باشندگی نداشته باشند و به‌جای حق گزینش بیوسان(منتظر) باشند تا برایشان گزیریده شود(تصمیم گرفته شود) و درنهایت مردی از آن‌ها در برابر فریب‌ها پشتیبانی کند. اما به محض تغییر شرایط اجتماعی زنان ما، آن‌ها کارپروای(فرصت) یافتند تا مانند یک شهروند در جامعه هنبازی داشته باشند که این به‌خودی خود امکان فریب‌خوردن آن‌ها را بیش‌تر کرده‌است. این باشندگی بیش‌تر زنان به گزینش آن‌ها در ازدواج نیز کشیده شد و در زمانی که آن‌ها خواستند جفت نیز برگزینند، امکان فریب‌خوردن آن‌ها پدید آمد. افزون اینکه زنان عاطفی‌ترند و شدنی است کنش‌های جنس روبرو را باور کنند و آن را راستگوانه بدانند؛ در حالی که آقایان زیرکی بیشتری دارند.

ما از سویی گواه دگرگونی های اجتماعی و دگری نگار زنان بوده‌ایم و از سوی دیگر گواه این هستیم که گونه نگاه جامعه و قوانین نتوانسته با این دگرگونی ها هماهنگ شود و از آن‌ها پس است.

شوند فریب‌خوردنِ زنان با نویدهایی همچون ازدواج نیز به ورود متاخرتر آن‌ها به صحنه جامعه پیونددار است. آن‌ها بسیاری از زیرکی‌ها و زیروبم‌هایی که مردان زودتر از آن‌ها آموخته‌اند را هنوز نیاموخته اند و شدنی است در معرض سوءاستفاده جای بگیرند. در حالی که جامعه پیچیدگی‌های بی‌شماری دارد.

 روشن نمایی :

 در ویرایش این نوشته،  ما از نسک (کتاب) «پارسی بگوییم، تازی نگوییم» ، برای سره نویسی واژه های تازی به پارسی بهره گرفته ایم.

هیچگاه نمی‌توان رابطه‌ای یافت که همه دمادمش سرشار از شادی و خنده و سَهِش آرامش باشد و به گزاره ای، تلخ و شیرین هر زندگی هنبازی کنار یکدیگر ماناک(معنا) می‌یابد. شوربختانه یکی از فانتزی‌های فرهنگی دوران ما، جستن هنبازی آزگار(کامل) و بی آک(بی‌عیب) و کاستی(نقص) برای زندگی و برقراری پیوندی سرشار از صمیمت است، در حالی که چنین اندیشه ای از پایه دشواری(مشکل) دارد.

مردانگی و زنانگی شناساننده دو ساختار نامکمل‌اند و درنگ در این امر می‌تواند بازدار از فروپاشی پیوند یا برقراری پیوند فرازناشویی شود. آگاهی به این امر می‌تواند سراب بهشت بودن یک زندگی زناشویی را بر باد دهد و به انسان کمک کند تا از کمینه خرسندی های (رضایت‌های) در دسترس، بیشینه کام را ببرد و همه عمرش را برای ساخت چارچوب آبشخور نگر دلبسته اش هدر ندهد.

افزون بر این، پذیرش این امر می‌تواند بازدار غلطیدن از پیوندی به پیوند دیگر و ناکامی‌های پی در پی شود؛ چراکه یکی از بزرگ‌ترین شوندهای دژپیمانی(خیانت) و ریخت‌گیری پیوندهای فرازناشویی، یافتن نکی است که همه‌جوره درکمان کند و صد درصد برابر گرایش ما باشد. در حالی که چنین چیزی از اندیشه های واهی سرچشمه می‌گیرد و در جهان راستین شدنی نیست.

اینکه زندگی زناشویی را پناهگاه آرزوها و آرامش دانسته و بپنداریم با ازدواج به همه خواسته‌هایمان می‌رسیم، سخت در بازندانی هستیم(اشتباهیم). هر زن یا مردی پیش از پا نهادن زیر آسمانه(سقف) هنباز(مشترک)، فردیتی دارد که نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. به گزاره ای ما نمی‌توانیم همه آرزوهای خود خود را کنار بگذاریم و تنها اهداف هنباز را دنبال کنیم، چراکه شدنی است آرمان های هنباز‌مان اندک بوده و پس از چندی روزمرگی گریبان‌گیرمان شود.

زندگی زناشویی سرشار از خوشبختی و خنده نیست و میان همه روزهای شاد، گاهی گواه دم هایی خواهیم بود که به سختی غمگینمان می‌سازد و این به دلگذر(خاطر) فرهیخت(تربیت) واگران(متفاوت) کیانایی(طبیعی) میان دو تن است. به همین‌دلگذر، در وهلهنخست باید از آرمانگرایی دست برداریم و منطق را جایگزین مهرورزی کورکورانه کنیم. همچنین، باور کنیم که هیچ روزگار تلخی همیشگی نیست و با کمی تدبیر، نگهداشت فردیت، آرامش و شکیبایی دوباره گواه روزهای شاد خواهیم بود.

افراد دچار به "اختلال شخصيت وسواسي- اجباري"(obsessive compulsive pesonality disorder) يا OCPD، گرایش های به سختی كمال گرايانه دارند، از جمله، به نظم و كنترل بر اوضاع به سختی اهميت ميدهند، تا کرانه ای كه انعطاف پذيري ، كيفيت كار، و بازدهي درست را به خطر مي اندازند. آنها به اصول و هنجار كار ، جدولهاي زماني براي انجام كارها ، و روندها و روال هاي از پيش تعيين شده "مي چسبند" تا جايي كه نيت اصلي در كاري كه انجام مي دهند از ياد مي رود (نمونه وار ، تفريحي بودن فعاليت). منحرف شدن از يك برنامه از پیش تعيين شده باعث رنج شديد آنها   مي شود و نيز نرسيدن به بالاترين استانداردها در كارهايي كه انجام مي دهند، رنجش سخت آنها را فراهم مي آورد. تک تقریبا در همه جنبه های زندگی به اندیشه نظم ، ترتیب ، کمال گرایی ، کنترل شخصی و کنترل میان تکی است و در این میان ، انعطاف پذیری ، گشاده نظری و صرفه جویی در گاه و انرژی قربانی می شود. این وضعیت پیش از اوایل بزرگسالی آغاز شده است و در شرایط مختلف باشندگی دارد و چهار آبشخور (یا بیشتر) از آبشخورهای زیر آن را نشان می دهند :

١.  دلمشغول جزئیات، مقرارت، نظم، سازماندهی، یا برنامه هاست تا کرانه ای که نکته ویچرت(اصلی) فعالیت از دست    می رود.

٢.  کمال گرایی باعث می شود در به پایان رسیدن پروژه ها اختلال ایجاد شود (چون استانداردهایش رعایت نشده اند  نمی تواند پروژه را کامل کند).

٣.  به سختی خود را وقف کار می کند و شدیدا در تلاش است تا کنشکرد خوبی در پیشه اش داشته باشد تا جایی که فعالیت های تفریحی و دوستی های خود را کنار می گذارد. (در صورت مضیقه مالی، این معیار در نظر گرفته نمی شود).

٤.  بیش از حد وجدان کاری دارد ، مته به خشخاش می گذارد و درباره رعایت اخلاق ، اصول، یا ارزشها انعطاف پذیری ندارد. (آداب و رسوم مذهبی و فرهنگی جزو این معیار محسوب نمی شوند).

٥.  نمی تواند اشیای کهنه یا بی ارزش را دور بیندازد ، ناگریز اگر هیچ ارزش معنوی برایش نداشته باشد.

٦. دوست ندارد بخشی از کارش را به دیگران بسپارد یا با دیگران همکاری کند مگر این که کارها را دقیقا همانطور که او می خواهد انجام دهند.

٧.  در خرج کردن پول ، هم برای خود و هم برای دیگران خسیس است و باور دارد که پول را برای روز مبادا  می باید انباشت.

٨.  خشکی و لجاجت نشان می دهد.

برخی خوانش های پیونددار به تَکان سالم نشان مي دهند كه هم براي اختلال وسواسي- اجباري و هم براي اختلال شخصيت وسواسي- اجباري يك کنشگر آسيب پذيري هنباز و جداگانه هستی دارد و اين کنشگر مي تواند سبك نادرست والدين در فرهیخت(تربیت) فرزندان باشد.

-  بسياري از اين والدين هم تلاش كرده اند بچه ها را از لحاظ رواني زیر چیرگی خود در آورند و هم در آنها احساس گناه و عذاب وجدان به وجود آورده اند.

-  به نظر مي رسد در اختلال شخصيت وسواسي- اجباري يك کنشگر ژنتيك ضعيف نقش دارد.

-  برخی تَکان(افراد) ممكن است به طور ذاتي ساختار و نظم را در زندگي خود برتری دهند اما رسيدن به سطوح بسيار بالا و مرضي از تميزي ، نظم ، و دیگر سمپتوم هاي اختلال وسواسي- اجباري ممكن  است  به  تقويت (reinforcement) رفتارهاي مرتبط با آنها از سوي والدين نياز داشته باشد.

❄در درمان اختلال شخصيت وسواسي- اجباري معمولا تلاش مي شود به ترسهايي آفند شود كه ظاهرا در پشت پرده نياز افراد به نظم و ترتيب جای دارند.

❄اين افراد هميشه مي ترسند كه آنچه انجام مي دهند كافي نباشد، بنابراين، كارهاي خود را به درنگ مي اندازند و هم درباره پرسمان های مهم و هم درباره جزئيات بي اهميت، دائما نشخوار اندیشه ای مي كنند.

❄تراپيست ها به اين افراد كمك مي كنند تا ريلكس و آرام باشند يا از تكنيك هاي حواس پرتي استفاده كنند تا اندیشه ها كامپالسيو خود را به سوی موضوعاتي ديگر معطوف سازند.

❄اين گونه روان درماني شناختي-رفتاري (كه از اصول روان درماني براي اختلال وسواسي-اجباري استفاده ميكند)، ظاهرا براي افراد دچار به اختلال شخصيت وسواسي- اجباري نيز مفيد واقع مي شود.

روشن نمایی بیشتر :

مشخصه هاي اختلال شخصيت وسواسي- اجباري ، محدود بودن هيجانات، منظم و مرتب بودن، مداومت و پافشاري، سرسختي و يكدندگي و بلاتصميمي است. 
خصيصه محوري اين اختلال عبارت است از ، كمال طلبي و انعطاف ناپذيري به گونه الگويي نافذ و فراگير.
مشغوليت ذهني افراد مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي- اجباري به قواعد ، مقررات، نظم و ترتيب، تر و تميزي و شسته رفتگي، جزئيات و دستيابي به كمال است. همين صفات باعث مي شود كليت شخصيت آنها در مجموع، محدود و بسته باشد. آنها پافشارانه باورمندند كه از هنجارها بايد به باریکی پيروي كرد و توانا نيستند آنچه را به نظرشان تخطي مي آيد، برتابند. به همين شوند انعطاف ناپذير نيستند و سعه صدر ندارند. آنها مي توانند مدتها كار كنند و اصلاً از كار طولاني، امري روزمره براي آنهاست و بایا نيست براي آن تغييري در زندگي خود ايجاد كنند كه در نتيجه نتوانند به آن انطباق يابند.
بيماران مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي- اجباري، مهارت هاي میان فردي چنداني ندارد. رسمي، جدي و فاقد شوخ طبعي اند. آنها مردم را از خود می گریزانند، نمي توانند حد وسط را بگيرند و به پافشاری مي خواهند ديگران را زیر سلطه خواسته هاي خود درآورند. اما اگر كسي به نظرشان مقتدرتر از خود آنها بيايد، خواسته هاي او را به نحوي آمرانه برآورده مي سازند. آنها چون از اشتباه كردن مي ترسند، نمي توانند به تصميم قاطعي برسند و دايم درباره تصميمي كه مي خواهند بگيرند، می اندیشند. گرچه بيماران مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي- اجباري بیشتر گاه ها وضع زناشويي پايداري دارند و در كار خود نيز كفايت و شايستگي از خود نشان مي دهند، اما دوستان بسیاری ندارند. هر چيزي كه روال زندگي اينها را يا آنچه را از خود وضعي با ثبات براي خود مي پندارند، بخواهد به هم بزند، شدنی است به اضطراب فراوان و يك زنجیره اعمال آييني منجر شود كه آنها بر زندگي خود تحميل مي كنند و مي خواهند به ديگران هم تحميل كنند.

 مهرداد خدیر

روس‌ها در برابر انبوهی از سودهای های مادی و معنوی که به دست آوردند تنها یک امتیاز دادند. ولیعهدی عباس میرزا و رساندن او به تخت شاهی را نیروداد (تایید) کردند ویک در کنش چنین چیزی روی نداد چراکه پیش از فتحعلیشاه درگذشت.

چی دادیم، چی گرفتیم؟

  «‌اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران از جانب خود و از جانب ولیعهدان و جانشینان به دولت روسیه واگذار می‌‌کند :

 - تمامی سرزمین نخجوان و ایروان را خواه این طرف روس باشد خواه آن طرف.

 - اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران برای اثبات دوستی خالصانه که نسبت به اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه دارد به این فصل از خود و از عوض اَخلاف و ولیعهدان سریرِ سلطنت ایران تمامی سرزمین و اراضی و جزایری را که در میانه خط حدود معینه در فصل مذکوره فوق و قلل برف دار کوه قفقاز و دریای خزر است و کذا جمیع قبایل را، چه خیمه نشین، چه خانه دار که از اهالی و ولایات مذکوره هستند واضحاً و علناً الی الابد مخصوص و متعلق به دولت می داند.

- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران، به تلافیِ مصارفِ کثیره که دولت روسیه را برای جنگ واقعه بین الدولتین اتفاق افتاده و همچنین به تلافی ضررها و خسارت هایی که به همان جهت به رعایای دولت روسیه رسیده، تعهد می کند که به واسطه دادن مبلغی وجه نقد آنها را اصلاح نماید و مبلغ این وجه بین الدولتین به ده کرور تومان رایج قرار گرفت که عبارت است از 20 میلیون مناط سفید روسی و چگونگی در موعد و رهائن فصول این وجه در قرار داد علیحده که همان قدر قوت و اعتبار خواهد داشت ... معین خواهد شد.»

امروز 21 فوریه 2016 به باریکی 188 سال از عقد پیمان نامه ننگین ترکمنچای می گذرد. به تاریخ خورشیدی کامناکام برابر یکم اسفند 1206 می‌شود. هر چهار سال یک بار میان سال کوچی خورشیدی و سال میلادی خورشیدی یک روز واخیده(فاصله) می افتد و به این دلگذر(خاطر) امروز 21 فوریه معادل دوم اسفند است.  آن اندازه این ترکمنچای تلخ است که ترجیح می دهیم مناسبت تاریخ میلادی را برای آن یاد کنیم.

در دوران حکومت فتحعلی شاه دو دوره جنگ میان ایران و روسیه درگرفت که نخستین رویارویی ایران با باختر در جهان نوین به شمار می آید. اطلاق اصطلاح «باختر» به خاطر تعلق روسیه به دنیای مسیحی است. (کامناکام ایران در جنگ با چالدران نیز با راستی های جهان تازه آشنا شده بود ویک عثمانی اگرچه همچشم ایران بود اما در اردوی باختر تلقی نمی شد).

در هر دو جنگ ایران شکست خورد. پس از شکست دوم در 21 فوریه 1828 میلادی ( یکم اسفند 1206 خورشیدی) عهد نامه ای ننگین میان ایران و روس در قریه ترکمنچای به دستینه رسید که از قرارداد گلستان هم شوم تر بود. ( در قرار داد گلستان، گرجستان و آبخازی و داغستان به روس ها واگذار شد).

به موجب عهد نامه ترکمنچای ولایت های ایروان و نخجوان به روسیه واگذار و مرزهای تازه ای تعیین شد.

همچنین افزون بر غرامتی که ایران پرداخت، حق کشتی رانی مجددا در دریای کاسپین بار دیگر برای روس ها تایید شد. افزون بر این اتباع روسیه در ایران از مصونیت قضایی (‌کاپیتولاسیون) برخوردار شدند.

روس ها حتی در این قرارداد الزام سفیرشان به پوشیدن جوراب مخصوص قرمز رنگ ( یا نوعی پاپوش قرمز رنگ) در حضور پادشاه ایران را که از زمان صفویه اعمال می شد برداشتند.

روس ها در برابر انبوهی از منفعت های مادی ومعنوی که به دست آوردند یک امتیاز دادند: ولیعهدی عباس میرزا و رساندن او به تخت سلطنت را تایید کردند که در کنش اتفاق نیفتاد !

تامین دلیل یعنی حفظ و تهیه کردن‏ یا در جای امن گذاشتن دلیل. منظور از تأمین دلیل این است که نمونه وار شما دلائل و مدارکی دارید که در حال از میان رفتن است یا ممکن است از میان برود و اکنون هم برای طرح دعوی یا بکارگیری این دلائل آماده نمی ‏باشید و منظورتان این است که این دلائل فعلا در جای امنی محفوظ بماند در این صورت بهترین راه اینست که «تأمین دلیل» کنید. برای اینکه بدانید «تأمین دلیل»چه‏ هنگام بایا است نمونه های چندی برای شما می‏ آوریم:

نمونه نخست : بر یک شخصی حقی دارید. نمونه وار ساعت خود را نزد او امانت گذارده و رسید نگرفته ‏اید و اشخاصی از وجود این حق مطلعند ولی شما احتمال میدهید در هنگام مطالبه این حق‏ یا طرح دعوی، به این اشخاص یعنی مطلعین از موضوع ، دسترسی پیدا نکنید یا نتوانید به هنگام از اطلاعات آنها استفاده کنید (شاید آن اشخاص در آن هنگام به مسافرت رفته یا محل اقامت خود را تغییر داده باشند یا احیانا طرف شما آنها را فریب دهد و از شهادت دادن منصرف نماید...)

نمونه دوم : اتومبیلی با اتومبیل شما تصادم و خسارت وارد کرده است. طرف شما حاضر به پرداخت خسارت نیست. در این هنگام میخواهید که خسارت وارده به اتومبیل شما از طریق رسمی «برآورد» شود تا اگر خواستید از طریق شکایت ، خسارت را وصول کنید در هنگام محاکمه ، خسارت‏ وارده بر شما دانسته باشد (این نکته را پروادار باشید که در مورد تصادف اتومبیل در صورتیکه‏ مقصر حاضر به پرداخت خسارت وارده به اتومبیل شما نشود ، ناچارید دعوای حقوقی اقامه کنید و در اینصورت احتمال دارد نظریه‏ متخصص شهربانی که معمولا در مورد تصادفات اظهار نظر فنی میکنند بعلت اینکه کارشناس رسمی‏ دادگستری «در رشته برآورد خسارت» نمی باشند مورد ایراد طرف واقع و دادگاه هم این نظریه‏ را کافی نداند. آنگاه با نبودن دلیل بر میزان خسارت وارده کار محاکمه شما مشکل میشود و حتی شاید به نتیجه مطلوب نرسد.چراکه هنگام محاکمه ، دیگر ماشین شما تعمیر شده و آثار خسارت واضح نیست تا میزان آن به سادگی برآورد شود ).

نمونه سوم : کسی با اتومبیل یا وسیله دیگری بطور غیرعمد «درِ» ویترین مغازه شما را شکسته است. اگر شما دست از کار و کاسبی کشیده و مغازه را بهمین حال گذارده و همان ساعت‏ به دادگاه شکایت کنید و منتظر باشید دادگاه حکم صادر کند و طرف شما را به ترمیم و تعمیر«در» و ویترین مغازه محکوم نماید. این انتظاری است بیجا، زیرا اولا دادگاه بدون رسیدگی‏ کامل و به این چابکی نمی‏تواند حکم صادر نماید. ثانیا در هنگام رسیدگی دادگاه بعلت نداشتن دلیل‏ و وسائل کار، مشتریان خود را از دست میدهید. ثالثا در هنگام رسیدگی دادگاه به علت نداشتن دلیل‏ محکمه‏ پسند و گذشت زمان، اثبات قضیه و برآورد خسارت برای شما و دادگاه دشوار خواهد بود.

نمونه چهارم : از یک بازرگان یا شرکت بازرگانی به موجب دفاتر حسابش طلبی دارید و احتمال‏ میدهید این تاجر درصدد از میان بردن یا مخدوش نمودن دفاتر و یا حساب‏ سازی باشد و می‏خواهید پیش از کنشی شدن نقشه آن بازرگان یا شرکت ، دلائل حقانیت شما نگهداشته بماند.

در همه این موارد بهترین راه محفوظ داشتن دلیل از طریق «تامین دلیل» میباشد. نمونه وار در مورد نمونه سوم یعنی ویرانی مغازه می‏توانید از پیش از طرح دعوی و شکایت با تقدیم دادخواست‏ «تأمین دلیل» از دادگاه بخواهید فوری ماموری (کارشناس رسمی دادگستری) بفرستد تا اولا از نزدیک ویرانی مغازه را مشاهده‏ و تازگی عمل و اینکه به چه وسیله و از طرف چه شخصی این ویرانی ایجاد شده و همچنین اطلاعات‏ مطلعین محلی را در صورت مجلس «تامین دلیل» منعکس نماید و ثانیا بوسیله کارشناس رسمی‏ میزان خسارت وارده و مخارجی که برای تعمیر مغازه بایا است برآورد و نظریه کارشناس را در صورت مجلس قید نماید. این صورت مجلس در پرونده امر در بایگانی دادگاه بخش محل‏ ضبط و نگاهداری میشود و هرگاه شما بخواهید میتوانید  آنرا بکار گیرید. در این صورت‏ شما میتوانید پیش از طرح دعوی مغازه را تعمیر نموده و بعدا هرگاه بخواهید با بکارگیری صورت‏ مجلس «تامین دلیل» علیه شخصی که به مغازه شما خسارت وارد آورده شکایت کنید و مخارجی که‏ برای اصلاح خسارت وارده طبق نظریه کارشناس بایا بوده از او بگیرید.

دادخواست «تأمین دلیل» چه هنگام باید داده شود؟

همانطوریکه در بالا برایتان شرح‏ دادیم معمولا دادخواست «تامین دلیل» پیش از طرح دعوی و به منظور حفظ دلائل موجود داده میشود. ولی ممکن است در ضمن دادرسی و رسیدگی به دعوائی احتیاج به دادخواست تامین دلیل پیدا شود. نمونه وار شخصی خانه شما را اجاره کرده و اجاره بها را نپرداخته است شما برای گرفتن اجاره بها علیه او طرح دعوی کرده و یکی از دلائل خود را معاینه محل از سوی مراجع قانونی قرار داده ‏اید، یعنی‏ خواسته ‏اید که قاضی دادگاه بیاید و از نزدیک ببیند که مستأجر هنوز در منزل شما نشیمن دارد ولی مستاجر برای اینکه این دلیل شما را بی‏ اثر کند میخواهد پیش از موعد اجرای قرار، یعنی روزی که‏ قاضی دادگاه باید به محل بیاید خانه را تخلیه می‏کند. شما در روز تخلیه خبردار میشوید. فورا دادخواست تامین دلیل به دادگاه تقدیم و تقاضا می‏کنید همان ‏روز به محل مورد اجاره بیایند و جریان تخلیه منزل شما را صورت مجلس کنند. پس از تنظیم صورت مجلس «تامین دلیل» ، رونوشت‏ مصدقی از آن تهیه و ضمیمه پرونده اصلی دعوا ، یعنی «دعوای مطالبه مال الاجاره» می‏کنید و با این ترتیب جلوی سوءنیت مستاجر را گرفته ‏اید.

در دادخواست«تامین دلیل»چه نکاتی باید قید شوند؟

دادخواست تامین دلیل مانند دیگر دادخواست‏ها بایستی روی فرم چاپی دادخواستهای معمولی«بدوی»و به تعداد طرفهای تامین دلیل‏ به علاوه یک نسخه باشد. با این توضیح که در ستون «خواهان» مشخصات و نشانی شاکی و در ستون‏ «خوانده» مشخصات و نشانی طرف و در ستون «خواسته» جمله «تامین دلیل» را می‏نویسید و در متن دادخواست با ذکر مقدمه ، علت تقدیم دادخواست و منظور از آن را نوشته و از دادگاه‏ درخواست جمع ‏آوری و تامین دلیل موجود را می‏نمائید. فرض میکنیم برای همان نمونه سوم در مورد خسارت وارده به مغازه شما بر اثر سانحه‏ اتومبیل، میخواهید دادخواست تامین دلیل بدهید. پس از آنکه مشخصات خود و شخصی را که‏ از او شکایت دارید در ستون«خواهان» و «خوانده» نوشتید باید موضوع دادخواست را در متن‏ ورقه دادخواست بنویسید :

در تاریخ ....... ساعت ...... آقای ..... با اتومبیل شماره ....... از خیابان عبور میکرد، به علت سرعت زیاد از خط سیر اصلی منحرف و پس از عبور از پیاده ‏رو با اتومبیل‏ وارد مغازه خرازی‏ فروشی شماره ..... متعلق به اینجانب گردید و به در و ویترین و اشیاء داخل ویترین‏ خساراتی وارد کرده و هم‏ اکنون اتومبیل در داخل مغازه است. چون اینجانب ناچارم فورا مغازه را تعمیر و به حالت اول برگردانم و مجددا به کسب و کار مشغول شوم و چون با این اقدامات (یعنی اصلاح خرابیها و خسارات وارده) اثبات مسئولیت و تعهد راننده و صاحب ماشین مشکل و برآورد میزان خسارت تقریبا محال‏ خواهد شد، بنابراین از دادگاه تقاضا دارم مقرر فرمایند همین امروز با انتخاب یک کارشناس ساختمان و یک‏ کارشناس ارزیابی اشیاء خرازی ، جریان واقعه را ضمن کسب اطلاعات مطلعین و برآورد میزان خسارات وارده‏ براساس نظریه کارشناسان در محل،صورت مجلس و دلائل مربوطه را تامین نمایند.

امضاء - محل ارجاع

دادخواست تامین دلیل را به چه دادگاهی باید داد؟

مرجع رسیدگی به دادخواست تامین‏ دلیل ، دادگاه بخش محل است. ( اکنون : شوراهای حل اختلاف ، یعنی پس از تهیه دادخواست به شرح بالا ، بالای آنرا به عنوان دادگاه‏ بخش محل ، شورای حل اختلاف محل  بنویسید و آنرا در پوشه ‏ای بگذارید و با الصاق تمبر ( به دفتر دادگاه‏ بخش ) شورای حل اختلاف محل  محل تسلیم نمائید. اگر دادخواست شما مانند مورد بالا فوری بود یا اینکه تعیین نام و نشانی طرف برای شما نشدنی باشد(اینکه اصولا طرف خود را نشناسید) در این دو مورد دادگاه بدون احضار طرف «تامین دلیل» میکند . این نکته را هم بدانید که گاهی تقاضای‏ «تامین دلیل» شدنی است شفاهی و بدون تقدیم دادخواست باشد و آن در موردی است که دعوای‏ شما در دادگاه بخش جریان داشته باشد و در ضمن دادرسی از دادگاه تقاضا کنید که برای موضوعی‏ که مورد نظر شما است تامین دلیل شود. در این صورت بدون تقدیم دادخواست جداگانه دادگاه‏ به تقاضای شما ترتیب اثر خواهد داد.

چه کسی صلاحیت تامین دلیل دارد؟

دادگاه اختیار دارد تامین دلیل را به عهده دادرس‏ علی ‏البدل دادگاه یا مدیر دفتر بگذارد ولی برای این کار معمولا مدیر دفترها مامور می‏شوند. ( اکنون دادرس دادگاه با صدور قرار ، موضوع تأمین دلیل را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع و نظر وی را جلب می نماید).

 گفتنی است تامین دلیل هنگامی ممکن است که طرف در مقابل آن مقاومت و امتناع نکند .اگر طرف حاضر به همکاری نباشد ، مجری قرار تامین دلیل ، همین مطلب را صورتجلسه می کند و محل را ترک می نماید. بنابراین اگر کسی قصد داشت قرارتامین دلیل را برعلیه خود ما اجرا کند ، نمونه وار اوراق دفتری را که نزد ما است صورت برداری یا فتوکپی کند یا از محل کار یا منزل ما بازدید و صورت برداری کند ، می توانیم بازدار از این کار شویم و او را به منزل خود راه ندهیم و اطلاعات مورد نظر را هم در اختیار وی قرار ندهیم.

دادگاه تنها از دعوایی می تواند حمایت کند که مقرون به دلیل باشد و حفظ دلیل تنها از راه تأمین دلیل میسر است. طرح دعوای بدون دلیل ممکن است موجب مسئولیت مدنی خواهان شده و به محکومیت او به پرداخت خسارات دادرسی منجر شود.

نکته : تأمین دلیل حفظ دلیل موجود است نه جمع آوری یا تحصیل دلیل.                 

ماده 155 ق.آ.د.م  : هدف از تأمین دلیل، حفظ دلیل است و میزان ارزش آن با تشخیص دادگاه تعیین می شود.

مراحل تأمین دلیل :

• بررسی و تعیین اینکه موضوع تأمین دلیل در محدوده کدام یک از مجتمع های قضایی واقع است.
• تهیه برگ دادخواست از اوراق مجتمع قضایی مربوط.
• تنظیم دادخواست بر روی فرم مخصوص به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه.
• تهیه فتوکپی از هریک از اوراقی که می خواهید به آنها استناد کنید به تعداد خواندگان بعلاوه یک نسخه.
• مراجعه به قسمت تطبیق اسناد مجتمع قضایی مربوط و گواهی کردن برابری فتوکپی با اصل.
• مراجعه به تمبر فروشی مجتمع و الصاق تمبر هزینه دادرسی به دادخواست و تمبر تصدیق به فتوکپی ها.
• در این مرحله باید از مسئول ثبت بخواهید که چون موضوع تأمین دلیل است و فوریت دارد ، دادخواست را فورا به مسئول ارجاع برساند ( البته اگر کارتان فوریت ندارد این تقاضا لازم نیست).    

ماده 152 - دادگاه طرف مقابل را برای تامین دلیل احضار می نماید ولی عدم حضور او مانع از تامین دلیل نیست . در اموری که فوریت داشته باشد دادگاه بدون احضار طرف ، اقدام به تامین دلیل می نماید .

• ارجاع پرونده به یکی از شعب دادگاه ( حل اختلاف)
• مراجعه به شعبه مربوط و گرفتن کلاسه پرونده ، در این بخش هم اگر کارتان فوری است باید از مدیر دفتر دادگاه بخواهید که پرونده را برای صدور قرار تأمین دلیل به نظر رئیس محکمه برساند.
• پس از صدور قرار تأمین دلیل با مدیر دفتر دادگاه برای رفتن به محل هماهنگی می کنید. مدیر دفتر  دادگاه با کارشناس (در صورتیکه تأمین دلیل توام با کارشناسی باشد) برای حضور در محل هماهنگی خواهد کرد. در این مرحله باید دستمزد کارشناس را که دادگاه تعیین می کند به صندوق دادگستری پرداخت و رسید پرداخت را ضمیمه پرونده کند.
• مراجعه به محل همراه مدیر دفتر و کارشناس

انجام تأمین دلیل دراین مرحله دقت کنید که هیچ چیز نادیده و نانوشته نماند. اگر مدیر دفتر و یا کارشناس به چیزی توجه نداشتتند ، باید نظر ایشان را به مطلب مورد نظر جلب کنید تا در صورتجلسه تأمین دلیل یا نظر کارشناس نوشته شود.

• مراجعه به محل دادگاه . ممکن است کارشناس اعلام کند که نظریه را بعدا خواهد داد.
• مراجعه مجدد به دفتر دادگاه (پس از چند روز که نظر کارشناس واصل شد) و اخذ فتوکپی مصدق صورتجلسه تأمین دلیل و نظریه کارشناس. این صورتجلسه و نظریه و همچنین خود پرونده تأمین دلیل می تواند بعدها مستند دعوا شما قرار گیرد و از دلایل که تأمین کرده اید برای اثبات ادعای خود استفاده کنید.

وظایف عضو مجری قرار چیست ؟

عضو مجری قرار موظف است فقط آنچه را که مورد نظر متقاضی است صورت‌برداری کند نه بیشتر و نه کمتر. مثلا اگر موضوع اجرای قرار تحقیق از شهود در یک موضوع خاص باشد، حق ندارد در خصوص مسایل دیگر از شهود تحقیق کند یا اگر موضوع اجرای قرار صورت‌برداری از اسناد معینی باشد، حق ندارد علاوه بر آن اسناد از سندهای دیگر که مورد تقاضا نیستند صورت‌برداری کند. گاهی ممکن است تقاضای تامین دلیل همزمان برای چند دلیل باشد، مثلا تصادفی واقع و خسارتی به اتومبیل وارد شده است، در این مورد متقاضی می‌تواند از دادگاه تقاضای تامین دلیل برای "شهادت شهود"، "معاینه محل" و "جلب نظر کارشناس" کند.

روشن نمایی :

 در ویرایش این نوشته،  ما از نسک (کتاب) «پارسی بگوییم، تازی نگوییم» ، برای سره نویسی واژه های تازی به پارسی بهره گرفته ایم.

سه شنبه 08 مرداد 1392 ، شناسه خبر: 1491

بهزاد خالوندی: سخنان دکتر میرجلال الدین کزازی پیرامون کرمانشاه همیشه در کانون پروای نخبگان و دلبستگان به تاریخ و فرهنگ این بزرگ شهر کردنشین بوده و بازتاب های گسترده و واگردانی را نیز در پی داشته است. در این سال ها گفته های این پژوهشگر و نویسنده برجسته کُرد حوزه زبان و ادبیات پارسی پیرامون جایگاه تاریخی گویش فارسی کرمانشاهی چم گویی ها(تفسیرها) و جای گیری های واگردانی را در پی داشته است. به ویژه تازه ترین گفتگوی این پژوهشگر برجسته کرمانشاهی با "فصلنامه گفتگو" بازتاب های پرواپذیری داشت و واکنش های گوناگونی را نیز در پی داشت. دکتر میرجلال الدین کزازی در این گفتگو خواهان آن بود که پرسشها و ناروشنی های انپوسیده(موجود) بی پرده و روشن با وی در میان گذاشته شوند تا او به آن ها پاسخ گوید. گفتگوی پیش رو دارای نکته های درنگ پذیری است و نخبگان و دلبستگانبه تاریخ و فرهنگ کرمانشاه را با لایه هایی کمتر کاویده شده از اندیشه ها و آرای دکتر میرجلال الدین کزازی کردستانی ، پیرامون این شهر بیشتر آشنا خواهد کرد.

آقای دکتر! در این سال ها تفسیرهای بسیاری در آبشخور دیدگاه های شما پیرامون تاریخ شهر کرمانشاه و زبان روان در آن مطرح شده است و تَکان(افراد) بسیاری در همداستانی و یا رودررویی با آن سخن گفته اند. در نخستین پرسش بفرمایید مردمان نشسته کرمانشاه، شهری که زادگاه شماست و همیشه با شیفتگی از آن یاد می کنید، از نگر تیره "کُرد" هستند یا اینکه نگر دیگری دارید؟

من به راستی از این پرسش درشگفتم، زیرا پرسشی است که پاسخ آن از پیش برای هر کسی که اندک آشنایی با کرمانشاه و کرمانشاهیان داشته باشد روشن است. بی هیچ گمان کرمانشاهیان، کرمانشاهیانِ ناب و نژاده، کسانی که در کرمانشاه زاده شده اند، نه آنان که از شهرهای دیگر به کرمانشاه کوچیده اند ، از تیره و تبار کردان هستند. کرمانشاه همواره از دیر زمان یکی از شهرهای کردنشین ایران بوده است. من گمان نمی کنم هیچ پژوهنده ای، در این داستان گمانمند باشد.

این گمانه بر چه پایه ای استوار است و اسناد تاریخی و یافته های پژوهشی پرواپذیر در این زمینه کدام ها هستند؟

بر پایه انگیزه های گوناگون. یکی آنچه جغرافیانویسان کهن درباره دودمان و تبار کرمانشاهیان نوشته اند. به هر روی کرمانشاه بخشی از ماد بزرگ است. کردان هم در روزگاران کهن تاریخی در شهرهای ماد می زیسته اند. در سنگنوشته پادشاهان آشور از مردمی به نام "گورتی" سخن رفته است که آن ها را مردمانی دلیر و جنگاور شمرده اند. "گورتی" را ریشه واژه "کرد" می دانم. سرزمین این مردم در همین بوم، بومِ کرمانشاه دانسته شده است. این کهن ترین نوشته تاریخی است که در آن سخنی از کردان رفته است. اگر آنچنان که گفتم "گورتیان" را همان کردان بنامیم. از سوی دیگر کرمانشاه در بومی جای گرفته است که مردم آن کُرد هستند. چگونه می تواند بود که از دید تیره شناسی کرمانشاه آبخُستی (جزیره ای) باشد. بی گمان کرمانشاهیان کرد هستند.

جای گیری شما درباره ریشه تیره ای مردم کرمانشاه آزگارا روشن است. ولی با اینحال برخی با پروا به جای گیری های سال های واپس(اخیر) شما باورمندند دکتر کزازی به دنبال این است که بگوید کرمانشاهی ها کُرد نیستند. این پندار از کجا سرچشمه می گیرد و شما چه پاسخی به این داوها(ادعاها) دارید؟

من هرگز چنین سخنی بر زبان نیاورده ام و هرگز در جایی ننوشته ام. اگر کسی در این زمینه گفته ای یا نوشته ای را از من فراپیش بنهد، سپاسگذار خواهم شد. شاید این دریافت نادرست از آنجا پدید آمده باشد که من گفته ام و هنوز هم می گویم که زبان کرمانشاهیان - تنها شهروندان کرمانشاهی - گونه ای گویش از زبان پارسی بوده است که آن را پارسی کرمانشاهی می نامیم. در زبان چرا، من بر این باور هستم که کرمانشاهیان همیشه به زبان کُردی سخن نمی گفته اند. در روزگاری از تاریخ کرمانشاه گویشی از زبان پارسی در این شهر روایی یافته است. کرمانشاه از دید زبانی به آبخُستی یا جزیره ای می ماند در دریایی از زبان کُردی.

چیم(یعنی) به باور شما مردم کرمانشاه در کنار گویش کردی کرمانشاهی، به زبان فارسی کرمانشاهی هم سخن گفته اند.

بی گمان سخن همین است. من همواره گفته ام و نوشته ام که برپایه هنجارها و ویژگی های زبانشناسی تاریخی، گویش فارسی کرمانشاهی را نمی توان گویشی نو پدید دانست که در یک سده یا چند دهه پیش آغاز گرفته باشد، زیرا کاربردهایی، واژگانی و ساختارهایی در گویش فارسی کرمانشاهی است که نشان می دهد این گویش پیشینه ای دیرینه دارد. من در پاره ای از نوشته های خود نمونه هایی را که گویای دیرینگی این گویش است یاد کرده ام، نیازی نمی بینم در این گفتگو به آن ها بپردازم. اما ما در کرمانشاه گویشی کُردی را هم داشته ایم و هنوز هم داریم که آن را کُردی کرمانشاهی می نامند. کردی کرمانشاهی بیشتر در روستاها و همچنین در میان آن خانواده های ناب و نژاده کرمانشاهی که به این گویش در خانه سخن می گویند، روایی دارد. تا دو دهه پیش مردم کرمانشاه در بیرون از خانه به فارسی کرمانشاهی سخن می گفتند. شما به هر نهاد دولتی به هر اداره ای، به هر بزمی و انجمنی می رفتید زبان فراگیر فارسی کرمانشاهی بود. اما خانواده های کهن و نژاده کرمانشاهی در خانه با خانواده خود کردی سخن می گفتند. اینکه چرا در میانه شهرهای کردنشین در کرمانشاه گویش فارسی پدید آمده است، پرسشی است بنیادین که می بایست پاسخی سنجیده و دانشورانه برای آن داشت. یک پاسخ این است که چون کرمانشاه بر سر راه کاروان ها بوده است، مردمانی از گوشه و کنار ایران زمین از این شهر می گذشته اند تا به سوی سرزمین های باخترینه تر بروند. مردم کرمانشاه از آن روی که به گفتگو و به داد و ستد با این راهیان که زبانشان زبانِ فراگیر همه ایرانیان چیم(یعنی) زبان پارسی بوده، نیاز داشته اند پس این زبان را به کار گرفته اند. اندک اندک این زبان گسترش و روایی گرفته است و زبان شهروندان کرمانشاهی شده است. شما اگر در کرمانشاه آمار بگیرید، شماری بسیار از کرمانشاهیان با زبان کردی آشنایی ندارند یا اگر آشنایی دارند این آشنایی آنچنان نیست که بتوانند در گفتار از آن بهره ببرند. زیرا آنچنان که گفتم زبان شهروندان کرمانشاهی، زبان کردی نبوده و فارسی کرمانشاهی بوده است. کسان دیگری نیز از شهرهایی دیگر به کرمانشاه آمده اند و سال ها در آن مانده اند، آنان نیز به همین پارسی کرمانشاهی سخن می گویند. من این نکته را هرچند بارها از آن سخن گفته ام هم بیافزایم که شهروندان کرمانشاهی چه به پارسی کرمانشاهی سخن بگویند یا به کردی، از دید من یکسره یکسان است. پارسی کرمانشاهی اگر شش روز پیش آغاز گرفته باشد یا ششصد سال پیش در چشم من هیچ واگردانی نخواهد داشت، زیرا زبان کردی یا هر زبان بومی ایرانی هیچ ستیزی با زبان پارسی ندارد. زبان پارسی نواده زبان ها و گویش های بومی است. گونه دگرگون شده ی این زبان ها و گویش هاست. زبان پارسی چون در ایران پس از اسلام زبان فراگیر فرهنگی و دیوانی در سراسر این سرزمین شده است و در جغرافیای گسترده ای به کار رفته است، پویایی بیشتری یافته است. آن زبان ها و گویش های بومی دگرگونی یافته اند. از اینرو زبان پارسی به "نواده" می ماند و آن زبان ها و گویش ها به "نیا". چگونه می توان پذیرفت و روا داشت که در میان "نواده" و "نیا" ستیز، کشمکش و رویارویی باشد. اگر "نواده" "نیا" را خوار بدارد خود را خوار داشته است، اگر "نیا" "نواده" را، به همان سان. زبان کردی و گویش های این زبان مانند هر زبان و گویشِ بومی کهنِ دیگر در پهنه ایران زمین گرامی و ارزشمند است. بارها گفته ام و نوشته ام که اگر واژه ای از هر کدام از این زبان ها بمیرد ایرانی جان آگاه، خویشتن شناس و میهن دوست به سوگ خواهد نشست. زیرا مرگ یک واژه، مرگ بخشی از فرهنگ است.

با این تفسیر در شهر کرمانشاه، "نواده" و "نیا" کدام ها هستند؟

من که این را روشن گفتم. بی گمان "نیا" زبان کردی است و "نواده" زبان پارسی کرمانشاهی است. زیرا زبان کردی در سنجش با زبان پارسی، کهنتر، نابتر و نژاده تر مانده است. از دید ساختار اگر با نگاهی کلان بنگریم زبان کردی از دید تاریخ زبان یکی از کهن ترین و نژاده ترین زبان های ایرانی است، در روزگار روایی ای که آن را ما روزگار ایرانی میانه یا ایران باستان می نامیم. در زبان کردی هنجارها، ساختارها و واژگانی هست که یادآور زبان الفبایی پارسی باستان و یا زبان پهلوی اند. بارها گفته ام و نوشته ام اگر ما بخواهیم زبان پارسی را به نیکی بشناسیم ناچاریم گویش ها و زبانی های بومی ایران را شناخته باشیم، به همان سان که اگر شما بخواهید نواده را به نیکی بشناسید نخست باید نیا و تبارنامه آن نواده را دانسته باشید. چگونه شدنی است که من بخواهم زبان کردی را خوار بدارم. اما گرامیداشت زبان کردی یا هر زبان و گویش بومی دیگر به هیچ روی به ماناک خوارداشت زبان پارسی نیست. این زبان، زبان فراگیر همه ایرانیان است. همه ایرانیان کردی نمی دانند که با آن ها کردی سخن بگویند یا لری، بلوچی، پارتی و هر زبان و گویش بومی دیگر. پس همواره در درازنای تاریخ ایران به زبانی فراگیر نیاز بوده است که تیره های گوناگون ایرانی به یاری آن با یکدیگر سخن بگویند و پیوند بگیرند. در ایران پس از اسلام این زبان ، زبان پارسی دری است که از دید جغرافیایی به استان "پارس" یا "فارس" هم باز نمی گردد، بلکه زبان خراسانیان کهن بوده است. آنجا پارسی به چم ایرانی است. زبان پارسی دری درست برابر است با اینکه بگویید زبان ایرانی یا زبان دری ایرانی. این است که همه این بدفهمی ها بر می گردد به داوری های شتاب زده.

آقای دکتر! به نگر می رسد شما بیشتر از دید زبانشناسی به داوری در این آبشخور کرامند پرداخته اید و دیگر کنشگرها نادیده گرفته شده اند. نمونه وار در شهر کرمانشاه همه ترانه های فولکلور از دیرباز تاکنون با گویش کردی در همین شهر روان هستند. شما هیچ ترانه فولکلوری با گویش پارسی کرمانشاهی نمی بینید. فرهنگ فولکلور این شهر هم کم و بیش همین جایگاه را دارد. پرسشی که پیش می آید این است چگونه شدنی است گویشی به نام فارسی کرمانشاهی از دیرباز تاکنون در میان مردم روان بوده باشد ولی در فولکلور شهری ناگریز یک ترانه با این گویش ساخته نشده باشد. آیا نمی اندیشید نادیده گرفتن دیگر کنشگرها رون(باعث) گونه ای نگاه یکسویه به ماجرا شده است؟

من چه نیازی دارم که یکسویه به این هنجار فرهنگی اجتماعی بنگرم. اگر روزگاری من بخواهم در میان کردی و فارسی کرمانشاهی هوادار پارسی کرمانشاهی باشم یکسویه می نگرم و یا اگر بخواهم هوادار کردی کرمانشاهی باشم به همان سان. همه این زبان ها در چشم من گرامی هستند. اگر کسانی گفته ها و نوشته های مرا شنیده باشند و خوانده باشند می دانند که من شاید بیش از هر کرمانشاهی دیگر درباره زبان کردی، ارج و ارزش و نژاده گی آن گفته ام و نوشته ام. این نشانه دلبستگی من به زبان کردی است. در ریشه شناسی واژگان و در پیشداشت سرگذشت واژگان هرجا نیاز بوده از زبان کردی بهره برده ام. پس چرا من می باید یکسویه داوری کنم. شاید من به خطا بروم. من هرگز نگفته ام که آنچه را که می اندیشم بی چند و چون است. این دید و باور من آنچنان که گفته شد بر پایه واژگان، کابردها و ویژگی هایی استوار شده است که از دید دانش زبانشناسی تاریخی در پارسی کرمانشاهی می بینیم. اگر این گویش در زمان قاجار پدید آمده بود ما هرگز این دیرینگی ها را نمی توانستیم در آن بیابیم.

برخی از پژوهشگران بر این باورند واژه هایی مانند "هشتن" که شما همیشه برای دیرینگی فارسی کرمانشاهی گواه می آورید، در کردی کرمانشاهی هم روایی دارد و دیگر این واژه ها هم با اندک دگرگونی سرسخن فارسی کرمانشاهی به خود گرفته اند. هچنین آن ها این زمینه را نیز مطرح می کنند که کوی های "چنانی"، "برزه دماخ" و "فیض آباد" به سرسخن پیکره ویچرت(اصلی) و دیرین شهر با گذشت سال ها هنوز هم دگری چندانی نکرده و نشستگانش همچنان به زبان کردی سخن می گویند. بنابراین نباید تنها ادارات و عرصه همگانی را سنجه گرفت.

ببینید واگردانی(تفاوت) اینجاست. شما اگر به سنندج بروید می بینید که مردمان آنجا با خود کردی سخن می گویند، اما در کرمانشاه، کرمانشاهیان در بیرون از خانه با خود پارسی سخن می گویند یا شاید هم باید بگویم می زدند. برای اینکه شما کرمانشاه امروز را که نمی توانید سنجه بگیرید. در پی جنگ و کوچ های گوناگون، رفتار فرهنگی، زبانشناختی و تیره شناختی این شهر دیگرگون شده است. ویک در آن سالیانی که من در کرمانشاه می زیستم اینچنین نبود و بیرون از خانه به پارسی کرمانشاهی سخن می گفتند و پاره ای از خانواده ها - نه همه آنان - نیز در درون خانه با خانواده خود به کُردی کرمانشاهی سخن می گفتند. از سوی دیگر زبان یکی از هنجارهای فرهنگی است. اگر نیاز باشد موسیقی و ترانه های مردمی دیگرگون بشود، بایستی صدها سال، هزاران سال این دگرگونی پایدار مانده باشد تا موسیقی و دیگر هنجارهای ژرف مردمی، خوی و رسم و راه، رفتارهای کرمانشاهی و هنجارهای زیستی در کرمانشاه دگرگونی بپذیرد. خوب هنوز کرمانشاهی کردی مانده است. ترانه های کرمانشاهی هم چون ترانه های مردمی هستند، به زبان کردی سروده شده اند. اما ما ترانه سرایانی داریم که زیباترین ترانه ها را به پارسی سروده اند. مانند معینی کرمانشاهی که در ترانه سرایی ایران یکی از برجستگان است.

خب این سروده ها فولکلور نیستند، به هر حال ایشان هنوز زنده اند.

بله، من خواستم به شما بگویم که این دو را ما باید از هم جدا کنیم. ترانه های مردمی سراینده ندارند، این ها در شمار میراث فرهنگی است که از گذشتگان به آیندگان می رسد. ریشه این ترانه ها بسیار کهن تر از آن زمانی است که پارسی کرمانشاهی در کرمانشاه آغاز گرفته است. اما خواست من این بود که اگر سراینده ای امروز بخواهد به زبان پارسی ترانه ای بسراید، می تواند معینی کرمانشاهی بشود. هیچ ناسازی در میانه پارسی و کردی نیست و این چند و چون از دید من از بیخ و بن بیهوده است. من دوباره می گویم هرگز بر آن نیستم که آنچه من می اندیشم بی چند و چون درست است. من برپایه برهان هایی و نشانه هایی تاکنون بر آنم که پارسی کرمانشاهی از دید تاریخ زبان پارسی به روزگاران پیش از مغول بازمی گردد. اما اگر دانشمندی بی هیچ خشک اندیشی، تنگ بینی، دانشورانه، سخن سنجانه و زبان شناسه بر من روشن کرد که پارسی کرمانشاهی از روزگار قاجار آغاز شده است من بی هیچ چند و چون سخن او را می پذیرم.

یکی دیگر از شوند آوری ها(استدلال ها) این است که در سفرنامه های دوران قاجاریه به کردی بودن زبان کرمانشاهیان نَمار(اشاره) شده است. نمونه وار در سفرنامه اوژن اوبن سفیر آنگاه فرانسه در روزگار قاجار آمده است در کرمانشاه بیشتر سران ایلات کرد نماد اشرافیت شهری به شمار می روند. مهتر ایل زنگنه بزرگترین دارای میانبند(منطقه) شمرده می شود. یا آبشخورهای دیگر.

این نشانه ای نیست که ما بتوانیم بر آن بنیاد کنیم. بزرگانی که بر کرمانشاه فرمان می رانده اند یا به ویژه بر ایل ها، کرد بوده اند و با مردم خود به کردی سخن می گفته اند. سخن من تنها در کرمانشاه است. شهروندان کرمانشاهی گمان می رود که از چندین سده پیش آغاز کرده اند به پارسی سخن گفتن. از همین روی در کرمانشاه گویشی پدید آمده است که آن را گویش پارسی کرمانشاهی می نامیم. هرگز از دید زبانشناسی تاریخی نمی توان پذیرفت که در چند دهه گویشی پدید بیاید. اینکه از دل زبانی، گویشی برخیزد باید زمانی بسنده را پس خود داشته باشد و بایستی چند سده بگذرد تا در زبانی گویشی پدید بیاید. به هر روی آنچه من در این گفتار خوش می دارم بگویم این است که کرمانشاه زادگاه من است و آن را دوست می دارم و در پی آن کرمانشاهیان را چه به پارسی سخن بگوید چه به کردی و چه به هر زبان دیگر این مردم در چشم من گرامی اند. اگر من سخنی می گویم درباره زبان کردی، پارسی کرمانشاهی یا هر زمینه و هنجار فرهنگی و اجتماعی کرمانشاهی تنها در قلمرو دانش و پژوهش است در آنجا هم باید به ناچار به برهان استوار و دانشوارانه سخن گفت و گرنه دیگران آن سخنان را پذیرا نخواهند شد. آنجا جایی برای شورمندی نیست که کسی به زبانی و یا گویشی دلبستگی دارد به پاس آن دلبستگی بخواهد دیگران را هم به آن زبان و گویش بگرواند. این تلاش بیهوده خواهد ماند. آنجا تنها راه چاره دانش و برهان است. دوباره می گویم اگر کسی بیاید دانشورانه، به برهان، راست و روشن بر من آشکار بدارد که گویش پارسی کرمانشاهی شش روز پیش، شصت روز پیش، شش ماه پیش و یا در دوران قاجار آغاز گرفته است من با آغوش گشاده دیدگاه او را خواهم پذیرفت. اما راست این است که من تاکنون ندیده ام کسانی به هر انگیزه ای می خواهند نشان بدهند که کرمانشاهیان همیشه به کردی سخن می گفته اند، توانسته باشند با برهانی استوار این داو(ادعا) را به کرسی بنشانند. خود باورمندم موسیقی و فرهنگ فولکلور برهان پروا پذیری است. به هر حال تنها چهل سال از زیست نخستین تصنیف های فارسی کرمانشاهی می گذرد و چامه سرایان آن نیز هنوز زنده اند. اگر دیرینگی و گستره روان شدن این زبان آن اندازه گسترده بود چگونگی به گونه دیگری بود. پیش تر گفتم ترانه های مردمی پیشینه چند هزار ساله دارند. این ترانه ها پیشتر در روستاها رواج داشته اند، مانند "فهلویات" که از آن سخن رفته است. زبان پهلوی که چندین سده در ایران زبان گفتاری نبود و برافتاده بود، در روستاها هنوز روایی داشت. از همین روی کسانی مانند شمس قیس رازی ترانه هایی را که در روستاها پدید می آمد را "فهلویات" می نامیدند که "فهلوی" ریخت فارسی شده "پهلوی" است. ولی به نگر می رسد ترانه هایی مانند "گل ونوشه و باخ"، "آخ لیل و داخ لیل" و کپو سلیمانی" به گویش کردی کرمانشاهی هستند و واژه هایش صیقل خورده درون این شهر است. این نیاز به یک پژوهش تاریخی دارد تا شما ببینید زبان کردی این ترانه ها تا چه پایه با زبان کردی کرمانشاهی در روستاهای پیرامونی کرمانشاه واگردانی دارد. از سوی دیگر این سخن در جای خود پذیرفتنی است که یک ترانه باستانی کنون چه کردی یا به هر زبان دیگر که از گذشتگان به آیندگان به مرده ریگی می رسد در سرگذشت خود در راهی که می پیماید سوده تر، ساده تر و نرم ترمی شود، به همان سان که زبان ها چنین شده اند. ویک چون سرشت و ساختار ترانه های مردمی این است که سراینده ندارند و این ها را امروزیان از دیروزیان می ستانند، در گویش های کهن سروده می شوند. اگر ما از کردی کرمانشاهی ترانه ای را در جایی نوشته بیابیم آن را با همان ترانه که امروز در کرمانشاه خوانده می شود بسنجیم بی گمان در زبان این دو دگرگونی هایی رخ داه است هر چند که هر دو در کردی کرمانشاهی است به هر روی زمان مهر و نشان خود را بر هر چیزی می نهد.

این فولکلور همیشه روان در شهر کرمانشاه سندی زنده است. همچنین همه پوشاک بومی، دست افشانی های بومی و موسیقی های شادی و سوگ همگی از آن فولکلور کردی هستند و ناگریز یک نمونه فولکلور نا کردی هم در این شهر نمی بینید. چه پافشاری است که ما همه این ها را به روستا ها نسبت بدهیم. آیا دشوار است که بپذیریم این ها در کنار روستاها در درون شهر هم روایی داشته اند؟

آن ترانه هایی که در کردی کرمانشاهی روایی دارد و بر زبان مردم می گذرد و هنرمندانی مانند روانشاد اسماعیل مسقطی آن ها را می خواندند ، ترانه هایی جاودانه اند و در یاد و در نهاد هر کرمانشاهی مانده است و این ها در شهر کرمانشاه خوانده شده اند. سخن من این نیست که فلان روستایی این ترانه را ساخته است. سخن من این است که اگر این ترانه ها به کردی کرمانشاهی سروده می شوند در زمانی که زبان شهروندان فارسی کرمانشاهی بوده است، برمی گردد به پیشینه و خاستگاه بسیار کهنشان. خواست من این نبود که این ترانه ها تنها در روستا روان هستند. شهروندان این ترانه ها را به مرده ریگ از گذشتگان ستانده اند، چون در روستاهای کرمانشاه هنوز کردی کرمانشاهی کاربرد دارد و ما می بینیم که این ترانه ها به زبان کردی است. شاید اگر چند صد سال دیگر بگذرد در گویش فارسی کرمانشاهی هم روزگاری ترانه هایی مردمی پدید بیاید. خواست من از ترانه مردمی، ترانه ای است که سراینده آن دانسته نیست. امروز هم ما کسانی را در کرمانشاه داریم که به گویش فارسی کرمانشاهی ترانه می سرایند اما آن سنجه و پایه نیست برای اینکه امروز ساخته شده است به همین سان که در کردی می سرایند. آن ترانه ایی که در روزگاران کهن به یادگار مانده خواست من است.

کردی کرمانشاهی میراث دیرین این شهر است و حیف است که به سادگی از میان برود و در سخنان شما هم هویداست که این گویش را دوست دارید. اگر بزرگانی مانند شما به این عرصه وارد شوند بسیاری از دشواری ها پیش روی کردی کرمانشاهی برداشته خواهد شد و بسیاری با پشتوانه استوار تری وارد کار و تلاش در این عرصه خواهند شد. چرا تاکنون در این باره کاری نکرده اید؟

این پرسش، پرسش بسیار به جایی است. هرجا که می توانسته ام و به بسندگی با زبان کردی آشنایی داشته ام، از این زبان بهره گرفته ام و جستارهایی در پاره ای از واژگان زبان کردی نوشته ام و نشان داده ام آن واژگان به ژرفاهای تاریخ ایران برمی گردند. پدرم که خدایش بیامرزد نیز کردی می دانست. شما هر کدام از کتاب های من را که بنگرید که آنجا سخنی از ریشه شناسی واژگان رفته است نمونه های بسیاری از واژه های کردی خواهید یافت. اما اینکه من به کردی نمی پردازم از آن رو نیست که این را مایه خوارداشت خود می پندارم.  هر ایرانی نژاده که در هر گوشه ایران زمین می زید و به گویش و زبانی ویژه سخن می گوید، می بایست گویش و زبان بومی خود را بشناسد و بکوشد آن را دانشورانه بکاود. یکی از بزرگترین آسیب های فرهنگی و اجتماعی در ایران کنونی آن است که خانواده ها به گویش و زبان بومی خود با فرزندان خویش سخن نمی گویند. از دید من این فاجعه ای فرهنگی است، چون بیم آن می رود این گویش ها و زبان ها اندک اندک از میان بروند. من دانشجویان را برمی انگیزم که پایان نامه خود را درباره گویش و زبان بومی خویش بنویسند و آن را دانشورانه بپژوهند. با یکی از روزنامه نگاران کرمانشاهی (آقای آهنگر نژاد) گفتگویی انجام دادم که به زبان کردی بود، اگر کسی بیانگارد اگر من به کردی دانشورانه نپرداخته ام از آن روست که این کار را خوش نمی دارم یا می پندارم مایه خواری و سرافکندگی من می شود ، صد در صد در گمان است و به گمراهی دچار آمده.

امیدوارم این گفتگو به این دیدگاه ها و داوری های وارونه بی پایه پایان دهد چون گاهی می بینم که پاره ای کسان رو با روی یا برای من نامه می نویسند و از من گلایه می کنند. امیدوارم که این گفتگوی دراز دامان با شما که پرسمانی را به راستی به یاری آن بررسیدیم و گشودیم، پایانی بنهد بر دیدها و داوری های ناساز و بی پایه.

سرچشمه :

www.seymare.com/149-2013-10-24-02-03-25.html